Wat is handhygiëne ?

Via onze handen vervoeren we miljoenen microben. De meeste zijn onschuldig, maar enkele kunnen schadelijk zijn. Als de handen van zorgverleners niet proper zijn tijdens de patiëntenzorg, kunnen ziekteverwekkende microben overgedragen worden. Strikte handhygiëne is dan ook een zeer doeltreffende en goedkope manier om de verspreiding van zorginfecties tegen te gaan. Het vermijden van infecties betekent bovendien dat je minder vaak antibiotica moet nemen. Dit draagt bij tot de bestrijding van resistentie aan antibiotica.

Niet alleen de zorgverlener, maar ook jijzelf als patiënt of bezoeker hebben baat bij een goede handhygiëne. Want ook jij kunt via je handen ziekteverwekkers overdragen op andere personen. Maar je kunt ook zelf een infectie oplopen door contact van je besmette handen met de mond (vb. diarree), de neus (vb. verkoudheid) of de ogen (vb. ontsteking van het oogbindvlies of conjunctivitis).

Microben die zorginfecties veroorzaken, worden vooral overgedragen via de handen. Zorgverleners moeten dus propere handen hebben als ze een patiënt verzorgen. Dat kan door de handen te wassen met water en zeep of door ze te ontsmetten met handalcohol. Handhygiëne omvat beide methoden. Het inwrijven van de handen met handalcohol is efficiënter, sneller en gebruiksvriendelijker. Die methode verdient duidelijk de voorkeur. Als de handen zichtbaar bevuild zijn, moeten ze eerst gewassen worden met water en zeep en vervolgens ontsmet met handalcohol.

In het ziekenhuis is handen wassen met water en zeep niet voldoende. Daarom moeten zorgverleners handalcohol gebruiken. Handschoenen vormen een goede bescherming om de handen zo min mogelijk te besmetten. Maar ook met handschoenen aan blijft handhygiëne noodzakelijk. Bovendien moeten handschoenen op het juiste moment verwijderd (en vervangen) worden.

Voor een correcte handhygiëne moeten artsen, verpleegkundigen en paramedisch personeel (vb. kinesitherapeuten, zorgkundigen, technologen medische beeldvorming, longfunctietechnologen, …) aan enkele basisvereisten voldoen:

• geen juwelen, horloges of armbanden ter hoogte van de handen en de polsen/onderarmen
• kortgeknipte en zuivere nagels (géén nagellak en geen kunstnagels)
• korte mouwen
• afdekken van eventuele wondjes

Niet alleen voor de zorgverlener, ook voor jezelf als patiënt of bezoeker is een goede handhygiëne belangrijk. Reinig je handen dus vóór het eten en zeker na gebruik van het toilet. Dat is de gouden regel! Op die manier neem je zo weinig mogelijk microben uit de omgeving op en draag je deze niet over op andere personen. In het dagelijkse leven volstaat het wassen van de handen met water en zeep.

In het dagelijkse leven

Waarom? Was je handen regelmatig met water en zeep. Dat is goed voor je persoonlijke hygiëne.

Wanneer?

• Vóór elke maaltijd
• Vóór het bereiden van eten (voor meer informatie over voedselhygiëne klik hier)
• Na het  snuiten van de neus
• Na het hoesten en/of niezen waarbij de handen voor de mond werden gehouden (voor meer informatie over hoesthygiëne: IDEWE)
• Na gebruik van het toilet

Op zoek naar informatie voor kinderen over hygiëne in het dagelijkse leven? Surf dan zeker naar Handige Hans (voor kleuters) en/of naar het Europese project ‘e-Bug’ (9-16 jarigen).

Bij bezoek in het ziekenhuis

Waarom? Bezoekers die in contact komen met de patiënt moeten handhygiëne uitvoeren om de overdracht van microben tegen te gaan en zorginfecties te voorkomen.

Wanneer? Voor en na contact met de patiënt en zijn/haar onmiddellijke omgeving

Voor zorgverleners

Waarom? Om de patiënt en zichzelf te beschermen tegen de overdracht van schadelijke microben, moeten zorgverleners hun handen op welbepaalde momenten ontsmetten met handalcohol.

Wanneer?

• Vóór het aanraken van de patiënt
• Vóór een zuivere of invasieve handeling: bloedafname, plaatsing van een katheter of een urinesonde, …
• Bij het verlaten van de patiënt indien er rechtstreeks contact was met de patiënt
• Na een risico op blootstelling aan lichaamsvochten of slijmvliezen van de patiënt: bij het ledigen van de urinezak, …
• Na contact met voorwerpen of oppervlakken in de onmiddellijke omgeving van de patiënt: bed, nachtkastje, …

Volg het rechter gedeelte van onderstaande figuur:

• Bevochtig de handen met water en neem een voldoende hoeveelheid vloeibare zeep.
• Wrijf de handpalmen tegen elkaar. 
• Wrijf de rechter handpalm over de linker handrug en omgekeerd.
• Wrijf de rechter handpalm tegen de linker handpalm met de vingers van beide handen tussen elkaar.
• Breng de achterkant van de vingers in de andere handpalm en wrijf de vingers tegen deze handpalm heen en weer.
• Wrijf de duim van elke hand in met de palm van de andere hand.
• Wrijf de vingertoppen van elke hand draaiend in in de palm van de andere hand.
• Spoel de handen goed af zodat alle zeepresten verwijderd worden.
• Dep de handen droog met een wegwerphanddoekje.
• Sluit de kraan met het handdoekje zodat je handen niet opnieuw besmet geraken met microben die zich op de kraan bevinden.

Download de figuur

Bron: WHO

• Neem een handvol handalcohol (ongeveer 3 ml).
• Wrijf de handpalmen tegen elkaar.
• Wrijf de rechter handpalm over de linker handrug en omgekeerd.
• Wrijf de rechter handpalm tegen de linker handpalm met de vingers van beide handen tussen elkaar.
• Breng de achterkant van de vingers in de andere handpalm en wrijf de vingers tegen deze handpalm heen en weer.
• Wrijf de duim van elke hand in met de palm van de andere hand.
• Wrijf de vingertoppen van elke hand draaiend in in de palm van de andere hand.

Download de figuur

Bron: WHO